Yapı İşlerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Yönetmeliği’nin üçüncü bölümünde yer alan, 8. Madde’nin (2). Fıkrasında belirtildiği üzere; “İşveren veya proje sorumlusu, yapı işine başlamadan önce projenin hazırlık aşamasında, sağlık ve güvenlik planını hazırlar veya hazırlanmasını sağlar.”
Aynı yönetmeliğin, Sağlık ve güvenlik koordinatörlerinin proje hazırlık aşamasındaki görevlerinin açıklandığı 10. Madde’nin (1).fıkrasının b) bendinde;” Sağlık ve güvenlik planını hazırlar veya hazırlanmasını sağlar.”
Yönetmelikte açıkça belirtildiği üzere; İşveren veya proje sorumlusu ve eğer varsa Sağlık Güvenlik koordinatörü Sağlık ve Güvenlik Planınınım hazırlanmasından sorumludur.
Sağlık Güvenlik Planı Hangi İşlerde Hazırlanır?
Söz konusu yönetmelikte, “Sağlık ve güvenlik planı; Muhtemel risklerin değerlendirilip yapı işi süreci boyunca sağlık ve güvenlik ile ilgili alınacak tedbirlerin, organizasyon yapısının, çalışma yöntemlerinin ve bunlara ilişkin işlerin ne zaman ve kim tarafından yapılması gerektiğinin belirlendiği, aynı yapı sahasında faaliyet gösterecek farklı işverenler, alt işverenler, kendi nam ve hesabına çalışan kişiler ve farklı çalışma ekipleri arasında sağlık ve güvenliğe dair hususların koordinasyonunun sağlanması amacıyla yapı alanının tamamından sorumlu işveren veya proje sorumlusu tarafından hazırlanan veya hazırlanması sağlanan planı” olarak tanımlanmıştır.
Yapı işlerinin yürütüldüğü iş alanlarında Sağlık güvenlik Planı hazırlanır. Yönetmelikte Yapı işleri ; İnşaat ve çeşitli mühendislik işlerinin yürütüldüğü, yerüstü veya yeraltında, su üstü veya su altında yapılan, Ek–1’de yer alan işler ile benzeri diğer işleri, ifade eder.
Ek-1’de yer alan işler ise ;
1– Kazı, yarma ve doldurma işleri
2– Hafriyat
3– İnşa
a) Bina
b) Set, baraj
c) Yol, demiryolu, havai hat
ç) Tünel
d) Metro
e) Köprü
f) Çelik yapı
g) İskele, liman, dalga kıran, gemi
ğ) Kanalizasyon, lağım
h) Kuyu
ı) Kanal
i) Duvar
j) Sıva, badana, boya işleri
k) Elektrik tesisatı
l) Sıhhi tesisat
m) Kalorifer tesisatı
n) Dülgerlik
o) Marangozluk
4– Prefabrike elemanların inşası ve sökümü
5– Montaj işleri
6– Değiştirme ve donatma
7– Tadilatlar
8– Yenileme
9– Tamir
10– Söküm
11– Yıkım
12– Restorasyon
13– Bakım, boyama ve temizleme
14– Drenaj
15– Bu ekte belirtilen işlerde kullanılan sabit ve hareketli makine ve tesisleri kullanma işleridir.
Yönetmelikte Sağlık ve güvenlik koordinatörlerinin proje hazırlık aşamasındaki görevleri sıralanırken, Madde 10. 1.fıkra, (b) bendinde, “Yapı alanında Ek-2’de belirtilen işler yapılıyorsa, bu işlerle ilgili özel tedbirlerin planda yer almasını sağlar.” Olarak belirtir.
Ek-2’de belirtilen işler ise;
1– Özellikle, yapılan işin ve işlemlerin niteliği veya işyeri alanının çevresel özelliklerinden dolayı, çalışanların toprak altında kalma, bataklıkta batma veya yüksekten düşme gibi risklerin fazla olduğu işler.
2– Çalışanın işin yürütümü dolayısıyla maruz kaldığı özel tehlikelere yönelik sağlık gözetimi gerektiren veya kimyasal ve biyolojik özelliklerinden dolayı çalışanların sağlık ve güvenlikleri için risk oluşturan maddelerle yapılan işler.
3– 24/3/2000 tarihli ve 23999 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği uyarınca, denetimli ve gözetimli alanların belirlenmesini gerektiren iyonlaştırıcı radyasyonla çalışılan işler.
4– Yüksek gerilim hatları yakınındaki işler.
5– Boğulma riski bulunan işler.
6– Kuyu, yer altı kazıları ve tünel işleri.
7– Hava beslemeli sistem kullanan dalgıçların yaptığı işler.
8– Basınçlı hava sağlanarak keson içinde yapılan işler.
9– Patlayıcı madde kullanımını gerektiren işler.
10– Fiziksel özelliklerine bağlı olarak yüksek ses, titreşim, basınç farkı, toz oluşması gibi risklerin fazla olduğu işler.
11– Ağır prefabrike elemanların montaj ve söküm işleri, olarak sıralar.
Sağlık Güvenlik Planı Nasıl Hazırlanır?
Sağlık güvenlik planı, şantiyede imalatın ve aktivitenin devamlılığının sağlanması için zaruri olan organizasyon, yönetişim şeması, sorumluluklar, tedarik, nakliye ve montaj süreçlerinin tamamında iş sağlığı ve güvenliğinin başat bir faktör olarak belirlenmesi esasına göre hazırlanır.
Sağlık güvenlik planı, yapı işleri içerisinde arzu edilen işlerin, hangi yöntem ve araç-gereç ile yapılacağından, söz konusu yöntemlerin öncelik sırası dikkate alınarak değerlendirilmesi ve bu yöntemlerin işletilmesi için gerekli güvenli ve gerekli ekipmanların, personelin, olası risklerin ve bu risklerin bertaraf edilmesi için alınacak tedbirlerin belirlenmesi, işverence gereken hazırlıkların önceden yapılmasına imkan sağlar.
Sağlık Güvenlik Planı altı ana başlıktan oluşmaktadır;
1. Yönetimin Taahhüdü
İSG Politikası
İSG Taahhüdü
2. Proje Bilgileri
Proje Bilgileri ( Proje adı, adresi, Başlangıç ve bitiş tarihi vs.)
İnşaat Öncesi Bilinmesi Gerekenler ( Arazi şartları, Çevre, Elektrik, Su gibi altyapı imkanları )
Mimari Proje
Mobilizasyon Planı ( Sosyal Tesisler, Depo ve atık alanları, Acil Durum toplanma alanları )
3. Sağlık ve Güvenlik Organizasyonu
4. İşlerin Yönetimi
Proje yönetim organizasyon şeması
Görev tanımları,
Proje Sorumluları,
Sağlık ve Güvenlik Koordinatörü
Kısım şefleri
5. Risklerin ve Kontrol Tedbirlerinin Belirlenmesi
İş Ekipmanları listesi
İş Ekipmanları Güvenli kullanım şartları, kurulum, söküm bakım süreçleri
İş Ekipmanlarının periyodik kontrol prosesleri ve süreleri
6. Şantiye Kuralları
Sağlık Güvenlik planı, çalışılan projenin özgünlüklerine göre ve sade bir çerçevede hazırlanmalıdır. Detaylar, söz konusu projenin büyüklüğü ile orantılı olabilir. Projenin başlangıcından, şantiye sürecine ve çalışmanın biteceği ana kadar risk değerlendirmesi ve diğer dokümantasyon süreçlerine kaynaklık edeceği göz önüne alınmalıdır.
Sağlık Güvenlik Planı Ne Zaman Hazırlanır?
İş kazalarının çok büyük bir oranının iyi bir planlama ile önlenebileceği göz önüne alınırsa sağlık güvenlik planının ne derece önemli bir çalışma olduğunu daha iyi anlarız.
Sağlık ve Güvenlik planı, yapı işinin faaliyete başlamadan, tasarım ve proje aşamalarından itibaren başlaması gerekmektedir.
Şantiye aktiviteye başladığında sağlık güvenlik planı hazır olmalı ve iş sağlığı ve güvenliği politikası bu plan çerçevesinde şekillenmelidir.